Onderzoek naar de oorzaak van endometriose: Fusobacterium?

We weten dat het ontstaan van endometriose multifactorieel is – er spelen meerdere factoren een rol. Recent wetenschappelijk onderzoek heeft een opvallende nieuwe factor ontdekt: de bacterie Fusobacterium blijkt bij 64% van vrouwen met endometriose aanwezig te zijn in het baarmoederslijmvlies. Bij gezonde vrouwen is dit slechts bij minder dan 10% het geval.

Deze bacterie blijkt een sleutelrol te spelen bij het ontstaan en de groei van endometriose. Maar hoe zit dat precies?

Wat Is Fusobacterium?

Fusobacterium is een bacterie die normaal gesproken in je mond en darmen leeft. Bij een gezonde balans is dit geen probleem – de bacterie hoort er gewoon bij. Maar wanneer deze bacterie zijn weg vindt naar je baarmoeder, kan het daar grote schade aanrichten.

De vraag die dan natuurlijk opkomt is: hoe komt die bacterie daar terecht?

Wat hebben de onderzoekers gedaan?

Om dit te onderzoeken hebben de onderzoekers kleine stukjes weefsel genomen tijdens operaties. Ze keken naar:

• Het baarmoederslijmvlies (endometrium)
• De endometriose-laesies zelf (bijvoorbeeld op de eierstokken)

Deze stukjes weefsel werden onder de microscoop onderzocht met speciale kleurstoffen die bacteriën zichtbaar maken. Zo ontdekten ze dat significant meer vrouwen met endometriose deze bacterie in hun weefsel hebben.

Hoe komt de bacterie in het baarmoederslijmvlies terecht?

De onderzoekers ontdekten twee mogelijke routes:

Route 1: Via de vagina (meest waarschijnlijk)

Dit lijkt de belangrijkste route te zijn. Het werkt als volgt:

Bij sommige vrouwen zit Fusobacterium van nature in de vagina. Het onderzoek toont aan dat vrouwen met endometriose significant vaker deze bacterie in hun vagina hebben dan vrouwen zonder endometriose.

De bacterie kan van daaruit omhoog migreren naar de baarmoeder. Tijdens de menstruatiecyclus veranderen namelijk de beschermingsmechanismen van het slijmvlies en de werking van het immuunsysteem. Dit creëert bepaalde momenten waarop bacteriën makkelijker kunnen binnendringen.

En hier wordt het extra interessant: normaal stroomt menstruatiebloed naar buiten, maar bij veel vrouwen stroomt een deel ook terug door de eileiders de buikholte in. Dit heet retrograde menstruatie. Als de bacterie Fusobacterium aanwezig is in het baarmoederslijmvlies, reist deze mee met dit terugstromende bloed en de losse cellen naar de buikholte. Daar kunnen deze cellen, samen met de bacterie, endometriose gaan vormen.

Route 2: Via de bloedbaan vanuit de mond

Fusobacterium is ook van nature aanwezig in de mond (vooral bij het tandvlees) en in de darmen. Vanuit deze locaties kan de bacterie – onder bepaalde omstandigheden zoals tandvleesontsteking – in de bloedstroom terechtkomen en via het bloed naar de baarmoeder reizen.

In experimenteel onderzoek bij muizen, waarbij de bacterie direct in de bloedstroom werd gebracht, raakte 56% binnen twee weken geïnfecteerd in het baarmoederslijmvlies. Dit gebeurt vooral bij verhoogde bloedstroom naar de baarmoeder, zoals tijdens zwangerschap. Omdat veel vrouwen met endometriose echter nooit zwanger zijn geweest, wordt de eerste route (via de vagina) als waarschijnlijker beschouwd.

Aanvullende overweging

Wat niet in het oorspronkelijke artikel beschreven staat, maar wat ik belangrijk vind om te delen: Fusobacterium leeft van nature in de darm. Bij een verstoorde darmbarrière (ook wel 'leaky gut' genoemd) kunnen bacteriën gemakkelijker vanuit de darm in de bloedstroom terechtkomen. Dit is ook waarom darmgezondheid zó belangrijk is bij endometriose!

Wat gebeurt er als fusobacterium je baarmoeder bereikt?

Hier wordt het pas echt interessant. Eenmaal in de baarmoeder zet de bacterie een hele cascade van gebeurtenissen in gang:

Stap 1: Je lichaam herkent de indringer

Zelfs wanneer Fusobacterium al dood is, activeert de celwand van de bacterie je immuunsysteem. Je lichaam herkent de indringer en gaat in de aanval.

Stap 2: Er ontstaat een ontstekingsreactie

Als reactie hierop beginnen je immuuncellen (specifiek M2-macrofagen genaamd) grote hoeveelheden ontstekingsstoffen te produceren, waaronder een stof die TGF-β heet. Dit is een krachtig molecuul dat cellen kan veranderen.

Stap 3: Normale cellen transformeren in probleemcellen

En hier begint het echte probleem: onder invloed van TGF-β veranderen normale cellen in je baarmoederslijmvlies in agressieve "myofibroblasten". Deze getransformeerde cellen gedragen zich heel anders dan normale cellen. Ze:

• Groeien veel sneller
• Hechten zich gemakkelijker aan andere organen
• Bewegen makkelijker door je lichaam
• Produceren nóg meer ontstekingsstoffen zoals IL-6

Stap 4: Endometriose groeit

Deze agressieve cellen vormen uiteindelijk de endometrioselaesies die zoveel klachten veroorzaken. Ze creëren littekenweefsel, verklevingen en chronische ontstekingen – precies wat we zien bij endometriose.

Wat toonde verder onderzoek aan?

De onderzoekers deden uitgebreide experimenten bij zowel vrouwen als muizen. De bevindingen waren opvallend consistent:

Bij vrouwen:

• Hoe meer Fusobacterium, hoe meer van die agressieve cellen
• Hoe meer agressieve cellen, hoe ernstiger de endometriose
• Vrouwen met Fusobacterium hadden ook meer ontstekingscellen in hun weefsel

Bij muizen:

• Infectie met Fusobacterium leidde tot veel meer en grotere endometrioselaesies.
• Maar het meest hoopgevende kwam toen de onderzoekers antibiotica gingen testen die Fusobacterium doden (metronidazol en chloramphenicol):
  • Bij het voorkómen van nieuwe endometriose: De muizen die vijf dagen behandeld werden met antibiotica, ontwikkelden significant minder en kleinere laesies.
  • Bij bestaande endometriose: Nog indrukwekkender was dat vijf dagen antibiotica, gevolgd door drie weken observatie, de grootte van al bestaande laesies significant verminderde.

Wat betekent dit voor de toekomst?

Deze veelbelovende resultaten bij muizen roepen om klinische studies bij vrouwen. Onderzoekers willen nu onderzoeken of antibiotica tegen Fusobacterium een nieuwe, niet-hormonale behandeloptie kunnen worden voor endometriose.

Het is belangrijk te benadrukken dat dit onderzoek eerst de veiligheid en effectiviteit bij mensen moet bevestigen voordat het als behandeling kan worden ingezet. Maar het opent wel een hoopvolle nieuwe richting in de behandeling van endometriose.

_____________

Voor een persoonlijke behandeling, afgestemd op jouw specifieke situatie en klachten, kan je contact met me opnemen via juliebuschmann.com.